W erze szczelnych okien i grubych warstw izolacji trudno dostarczyć do budynku świeże powietrze, nie tracąc przy tym ciepła. Na szczęście nowoczesna technologia potrafi przejąć stery: zapewnia wymianę powietrza, odzysk energii, a także komfort i zdrowie. Jak działa centrala wentylacyjna i dlaczego warto ją zainstalować? Odpowiadamy!
Błyskawiczny test w domu
Zanim przejdziemy do technologii, zróbmy mały eksperyment. Odpowiedz sobie – od razu, bez zastanowienia:
- Czy po nocy budzisz się z lekkim bólem głowy lub uczuciem „zaduchu”?
- Czy zimą na szybach regularnie pojawia się para lub drobne zacieki?
- Czy zapachy z kuchni potrafią utrzymywać się w salonie dłużej niż pół godziny?
Jeżeli choć dwukrotnie przytaknąłeś, prawdopodobnie żyjesz w domu, który jest znakomicie ocieplony i uszczelniony, ale… nie oddycha. Na szczęście da się temu zaradzić dzięki centrali wentylacyjnej. Jak działa i dlaczego warto ją zainstalować?
Efekt słoika: dlaczego szczelny dom kumuluje CO₂ i wilgoć
Wyobraź sobie, że Twoje cztery ściany są jak solidny, szczelnie zakręcony słoik. Wewnątrz panuje przyjemna temperatura, ale wszystko, co „wydychasz” Ty, Twoi bliscy, rośliny oraz sprzęty AGD, zostaje uwięzione w środku. Dwutlenek węgla, para wodna, lotne związki z farb, mebli czy tworzyw sztucznych – to wszystko powoli rośnie, a wentylacja grawitacyjna, która niegdyś radziła sobie dzięki nieszczelnej stolarce, w dobrze zaizolowanym budynku nie ma szansy działać prawidłowo. W rezultacie rośnie wilgotność, na ścianach mogą pojawić się grzyby, a w organizmie – senność i brak koncentracji. Dlatego warto zainstalować centralę wentylacyjną, która nie tylko rozwiąże powyższe problemy, ale też pozwoli wygenerować spore oszczędności.
Centrala wentylacyjna – jak działa?
Centrala wentylacyjna z rekuperatorem to urządzenie, które w sposób kontrolowany wymienia powietrze w domu i przy okazji odzyskuje energię ze strumienia wywiewanego. Jej sercem jest wymiennik odzysku ciepła, przez który równolegle, lecz oddzielnie, przepływają dwa strumienie powietrza: świeży, zasysany z zewnątrz i zużyty, wyciągany z pomieszczeń. Dzięki temu świeże powietrze przez sieć przewodów nawiewnych trafia do pomieszczeń użytkowych (salon, sypialnia, pokój dzienny) wstępnie podgrzane zimą, a latem – nieprzegrzane. Ruch powietrza w całej instalacji zapewniają wentylatory, a powietrze przechodzi przez filtry zatrzymujące smog, alergeny i kurz. Sterownik mierzy temperaturę, wilgotność, stężenie CO₂ i reguluje obroty, dzięki czemu domownicy nie muszą ustawiać ich pracy ręcznie.
Pięć kluczowych elementów centrali wentylacyjnej z rekuperacją
Aby prawidłowo i efektywnie działać, centrala wentylacyjna potrzebuje kilku ściśle współpracujących podzespołów, które razem tworzą wydajny i energooszczędny układ wentylacyjny. Co zatem kryje się w jej obudowie oraz jakie znaczenie ma każdy z tych elementów dla komfortu, jakości powietrza i efektywności energetycznej budynku?
1. Wymiennik odzysku ciepła
To serce centrali. Właśnie tu następuje wymiana energii między powietrzem zużytym a świeżym, dostarczonym z zewnątrz, z wyeliminowaniem mieszania się strumieni. Producenci central wentylacyjnych stosują w urządzeniach różne wymienniki: płytowe przeciwprądowe, płytowe entalpiczne (które wymieniają nie tylko energię cieplną „jawną”, podgrzewając powietrze nawiewne i schładzając je latem, ale też energię „utajoną”, korzystnie stabilizując wilgotność poprzez uzupełnienie niedoboru wilgoci mroźną zimą i usunięcie jej nadmiaru w ciepłe wilgotne lato), obrotowe (w centralach domowych stosowane zbyt rzadko), obrotowe o zwiększonym odzysku wilgoci oraz regeneracyjne periodyczne. W zależności od rodzaju wymiennika, sprawność odzysku ciepła może wynieść nawet 90%.
2. Wentylatory
Do prawidłowego działania centrali wentylacyjnej konieczny jest ruch powietrza, który wymuszany jest przez energooszczędne wentylatory. Zastosowanie napędów EC umożliwia płynną oraz bezstratną regulację wydajności w szerokim zakresie – od około 20% do 100% – co pozwala dopasować przepływ do bieżących warunków i znacząco ograniczyć zużycie energii.
3. Filtry wysokiej klasy
Wloty centrali osłania zestaw filtrów, które zatrzymują mikropyły (PM₁, PM₂,₅, PM₁₀), alergeny i włókna, a jednocześnie chronią wewnętrzne podzespoły (szczególnie wymiennik odzysku, którego zabrudzenie znacząco zmniejsza jego efektywność) przed kurzem pochodzącym z wnętrza budynku. W razie potrzeby instalację można doposażyć w dodatkowe filtry kanałowe.
4. By-pass i automatyka
Ten element odpowiada w instalacji za wyłączenie funkcji odzyskiwania ciepła wtedy, kiedy nie jest to potrzebne (np. latem, gdy powietrze na zewnątrz jest bardzo nagrzane). Dzięki temu nocą można wykorzystać tzw. chłodzenie swobodne (free-cooling), bez konieczności dodatkowego schładzania powietrza.
5. Układ antyzamarzaniowy
Płytowe wymienniki ciepła – zwłaszcza przeciwprądowe i entalpiczne – są narażone na oblodzenie, gdy na zewnątrz panuje mróz, a w kanalikach na wywiewie wytrąca się kondensat. Aby utrzymać drożność kanalików wymiennika i nie dopuścić do tworzenia się warstwy lodu, producenci stosują różne rozwiązania chroniące przez zamarzaniem, m.in.: elektryczne nagrzewnice wstępne; regulację obrotów wentylatorów (zwolnienie nawiewu, przyspieszenie wywiewu); wykorzystanie by-passu i kierowanie powietrza świeżego tak, by omijało wymiennik, dzięki czemu powietrze wyciągane nie jest chłodzone.
Rozwiązania te, choć skutecznie chronią wymiennik przed zamarzaniem, istotnie zmniejszają efektywność energetyczną w niskich temperaturach. Wady tej nie mają gruntowe wymienniki ciepła (GWC), które zapewniają wstępne podgrzanie powietrza zimą i schłodzenie latem, wykorzystując darmową energię z głębi ziemi. Istnieją również rodzaje GWC, które dodatkowo stabilizują wilgotność powietrza.
Odszraniania zimą nie wymagają centrale z wymiennikami obrotowymi (choć ich sprawności są nieznacznie niższe).
